Gezonde grond
PFAS
In 2020 stelde de OVAM richtlijnen en toetsingswaarden op voor bodemonderzoek naar poly- en perfluoralkylstoffen (PFAS). Maar het domein van de emerging contaminants (opkomende, zorgwekkende stoffen, waartoe ook PFAS behoren) maakt een snelle evolutie door. Daarom updatete de OVAM al in 2021 de normering. Op basis daarvan voerde de gemeente Zwijndrecht een onderzoek uit. Daaruit bleek dat de nieuwe, strengere normen voor woonzones overschreden waren.
Inventarisatie
De OVAM organiseerde een inventarisatieronde om voor heel Vlaanderen in kaart te brengen waar er blootstellingsrisico’s voor PFAS aanwezig zijn. Alle lokale besturen kregen instructies waarmee ze PFAS-verdachte locaties konden identificeren. Tegen eind 2021 leverde dat op basis van een eerste ruwe inschatting een 4000-tal sites op waar PFAS gebruikt is tijdens het productieproces, en nog eens een 800-tal plaatsen waar de brandweer mogelijk fluorhoudend blusschuim inzette.
Bodemonderzoek
De brandweerterreinen worden verder onderzocht in opdracht van de OVAM. We geven daarbij prioriteit aan sites met de grootst mogelijke impact op de volksgezondheid. In eerste instantie gaat het over brandweerlocaties in de buurt van woonzones en drinkwatergebieden. Om deze onderzoeken op een uniforme wijze uit te voeren, stelde de OVAM in overleg met experts onderzoeksprotocollen op.
Opdrachthouder
In de loop van 2021 drong de OVAM aan op de aanstelling van een onafhankelijke opdrachthouder voor PFAS. Daarbij vaardigden we zelf vier mensen af in de expertengroep. Voor het einde van het jaar leverde de OVAM een eerste rapport aan opdrachthouder prof. dr. Karl Vrancken, en verleenden we een eerste keer onze medewerking aan de parlementaire onderzoekscommissie.
Internationale samenwerking
Daarnaast bleef de OVAM inzetten op internationale samenwerking op het vlak van emerging contaminants. In 2018 brachten we belanghebbenden uit verschillende landen en diverse sectoren samen voor de eerste ENSOr-workshop (Emerging policy challenges on New SOil contaminants). In 2019 bouwden we daarop verder met de oprichting van het EmConSoil-netwerk. Die voortrekkersrol blijven we opnemen, met onder meer de organisatie van een derde ENSOr-congres in 2021.
Natuurgebaseerde saneringsmethodes: een stand van zaken
Het project LIFE NARMENA en het Interreg-project RESANAT zetten natuurgebaseerde saneringsmethodes in bij de aanpak van historische bodemverontreiniging. Er is een zorgvuldige opvolging van de projectsites om de effectiviteit van de innovatieve technieken te demonstreren.
Voor het RESANAT-project startten in 2021 de eerste werkzaamheden op de ’s Gravenmoersite. Boringen maakten het mogelijk om onder meer filters en meetapparatuur te plaatsen. Ondertussen liep de monitor op de Lieve in Wondelgem, waar al in 2020 reactieve matten op de rivierbodem kwamen te liggen om de bodemverontreiniging te adsorberen.
De werkzaamheden in de eerste LIFE NARMENA-gebieden starten in 2022. Het openbaar onderzoek over de sanering van de Winterbeek rondde af in 2021, en er gebeurde een grondwatermodelstudie in het mondingsgebied van de Grote Laak.
Nieuwe Europese Soil Deal gelanceerd
Europa lanceerde in 2021 de EU Soil Deal en de Soil Strategy die meer aandacht, kennis en inzet moeten creëren rond goede bodemzorg. Voor de concrete invulling van deze EU Mission en strategie maakte de Europese Commissie onder meer gebruik van de expertise die de OVAM de voorbije jaren opbouwde rond dit thema. In het kader van de Soil Strategy onderzoekt de Commissie de mogelijkheden om via een nieuwe bodemrichtlijn een aantal van onze Vlaamse instrumenten (bodemattest, bodemregister, saneringsplicht, grondverzetregeling) voor de hele Europese Unie in te voeren. De kernpunten uit het Soil+Land Stewardship-traject van de OVAM komen terug in de volgende vier doelstellingen van de Soil Deal:
- kennis en vaardigheden opbouwen rond bodemzorg
- innovatieve projecten rond bodemgezondheid en (her)gebruik van land (co)creëren en opschalen
- een geïntegreerd bodemmeetnet ontwikkelen en de evolutie naar een gezonde bodem opvolgen
- samenwerken met de gemeenschap van bodemgebruikers en met de samenleving in het algemeen